👴 Sokrates Poglądy Etyczne
Poglądy etyczne Sokratesa można sformułować w trzech głównych tezach: • Cnota jest dobrem bezwzględnym. Pojęcie cnoty u Greków było nieprecyzyjne. Rozumiano ją jako tężyzna życiowa, sprawność w spełnianiu zawodowym, dzielności. Jeszcze sofiści rozumieli cnotę w ten sposób, że jest to zaleta całkowicie względna, odmienna dla kobiety i dla mężczyzny, młodej osoby oraz dojrzałej. Sokrates wskazał na zalety, które są jedne dla całego rodu ludzkiego: sprawiedliwość, odwaga czy panowanie nad sobą są zaletami zawsze i wszędzie. Wytworzył nowe pojęcie cnoty przez to, że spośród zalet człowieka wyodrębnił specjalne zalety moralne.
Pomimo, że prawa dotyczące cnoty moralnej nie są spisane w kodeksach , niemniej są trwalsze od pisanych. Wywodzą się z samej natury rzeczy, a nie z ustanowienia ludzkiego.
• Cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem. Sokrates mawiał, że rad by posłać do piekieł tego, kto pierwszy rozdzielił dobro i pożytek. Związek widział w tym, że pożytek jest zależny od dobra. Pożyteczne jest to, co jest dobre. Ponieważ często ludzie nie wiedzą co jest dobre, dlatego często błądzą i działają wbrew własnemu pożytkowi. Sokrates stojąc na stanowisku nierozdzielności dobra i pożytku często wyrażał się tak samo jak utylitaryści, twierdził bowiem, że czyn jest niezawodnie dobry, gdy wypływa z niego pożytek.
• Cnota jest wiedzą. Jedynym dobrem jest wiedza, a jedynym złem niewiedza, która pochodzi z niewystarczającego poznania dobra, bowiem nikt nie popełnia błędu z własnej woli. Nieświadomość jest źródłem wszelkiego zła. Skoro dobro jest pożyteczne i gwarantuje szczęście, nie ma powodu, aby czynić zła. Wiedza jest wtedy warunkiem dostatecznym cnoty, a mówiąc językiem Sokratesa: jest tym samym, co cnota. : „jest to jedno i to samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe i być sprawiedliwym”.
Jako konsekwencje intelektualizmu powstały dalsze tezy Sokratejskiej etyki. Najpierw, że cnoty można się uczyć; bowiem cnota jest wiedzą, a wiedzy można się uczyć. Była to teza doniosła: wielkie dobro, jakim jest cnota, nie jest wrodzone. Można je nabyć, skoro od nas samych zależy, czy dobro to posiadamy. Następną konsekwencją było, że cnota jest jedna. Sprawiedliwość była zdefiniowana jako wiedza o tym, co się komu należy, pobożność – jako wiedza o bogach, odwaga – jako wiedza o tym, czego należy się bać. Ostatecznie wszystkie cnoty są wiedzą, więc są w swej istocie jednym i tym samym. Etyczne tezy Sokratesa łączyły się w łańcuch i prowadziły do jasnego wniosku: Ludzie dążą do szczęścia i do pożytku. Prawdziwe szczęście i prawdziwy porządek daje tylko dobro. Prawdziwym dobrem jest cnota. Cnota jest jedna, bo każda wiedza jest cnotą.